Europejska karta języków regionalnych lub mniejszościowych

1. Europa języków

Europa jest kontynentem różnorodności regionów, tradycji, mentalności, religii i języków. Różne spojrzenia na heterogeniczność i sposoby radzenia sobie z nią jak i tego skutki silnie kształtują obraz Europy i jej historię.

Obecnie większość państw europejskich zamieszkiwanych jest przez regionalne grupy autochtoniczne, które posługują się językiem innym niż większość populacji. Sytuacja taka jest następstwem przemian historycznych i procesów kształtowania się państw, których granice jednak nie były tożsame z granicami wyznaczanymi przez języki. Sytuacja języków regionalnych lub mniejszościowych w aspekcie demograficznym jest silnie zróżnicowana. Ujednolicająca się cywilizacja i stosowanie przez państwa polityki asymilacyjnej stanowią wobec wielu języków regionalnych lub mniejszościowych niebezpieczeństwo, jakim jest zagrożenie ich zachowania lub rozwoju. [1]

2. Europejska karta a różnorodność językowa

Zanik języków regionalnych lub mniejszościowych w Europie XX wieku był powodem, dla którego Rada Europy w 1992 roku sformułowała w Europejskiej karcie języków regionalnych lub mniejszościowych konkretne środki służące zachowaniu i promowaniu lokalnego użycia języków mniejszości. Karta to wielostronny traktat międzynarodowy. Rzeczpospolita Polska ratyfikowała Kartę 12 lutego 2009 roku.

Karta promuje różnorodność językową jako jeden z najcenniejszych elementów europejskiego życia kulturalnego i przyczynia się do rozwoju języków regionalnych lub mniejszościowych prowadząc m.in. do tego, że użytkownicy języków mniejszościowych ponownie lub nadal będą mieli możliwość używania swoich języków w szkole, w pracy, w mediach, w życiu gospodarczym, administracyjnym, społecznym i kulturalnym oraz we współpracy transgranicznej.

Karta stanowi podstawę porozumienia w państwie między społecznościami posługującymi się językami regionalnymi i mniejszościowymi a administracją publiczną, daje ona odpowiednie gwarancje i konkretne wytyczne dotyczące ochrony i rozwoju języków mniejszości. Konkretne postulaty i propozycje zawarte w Karcie pomagają państwom, które ją ratyfikowały, podjąć konkretne działania, aby aktywnie promować używanie tradycyjnych języków regionalnych lub mniejszościowych we wszystkich dziedzinach życia publicznego lub umożliwić wielu ludziom naukę języka ich przodków, rodzin i ojczyzny, ponieważ w swoim kraju nie mieli takiej możliwości ze względu na złożoną sytuację polityczną i społeczną. Karta zwraca uwagę na wiele możliwości uczenia się języków także w warunkach pozaszkolnych.

3. Droga ku pewnej przyszłości języka niemieckiego

W związku z cyklicznym monitorowaniem realizacji Karty prowadzonym przez Radę Europy oraz w świetle wniosków i zaleceń Komitetu Ministrów Rady Europy, a w szczególności powtarzających się zaleceń dotyczących poprawy sytuacji języka niemieckiego jako języka mniejszości, Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce (ZNSSK) przygotował pisemne stanowisko w sprawie realizacji Karty. Dokument zawiera uwagi i postulaty ze strony organizacji Niemców w Polsce dotyczące realizacji Karty przez stronę Polską.

Stanowisko ZNSSK w Polsce, zawarte w dokumencie „Droga ku pewnej przyszłości języka niemieckiego”, zostało przyjęte uchwałą zarządu w dniu 18 października 2021. W grudniu 2021 roku zostało ono przesłane do polskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz do Rady Europy. W dniu 11 maja 2022 dokument został zaprezentowany przedstawicielom opinii publicznej: mniejszości niemieckiej, nauczycieli oraz lokalnego samorządu.

[1] Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, Konferencja dotycząca języków regionalnych i mniejszościowych (http://alt.haus.pl/m/arch-762.html)